Osoby niepełnosprawne są w szczególności narażone na dyskryminację oraz wykluczenie społeczne, jeśli chodzi o dostęp do usług internetowych. Konieczność wyrównywania ich szans w dostępie do informacji w środowisku cyfrowym wynika nie tylko z praw człowieka i obywatela, lecz jest również obowiązkiem władz. Dotyczy to zarówno ustawodawstwa krajowego, jak i międzynarodowego. Przyjrzyjmy się jakie regulacje prawne gwarantują dostępność stron internetowych dla osób niepełnosprawnych.
Równoprawny dostęp do informacji – międzynarodowa ochrona praw człowieka
W październiku 2012 roku Polska ratyfikowała Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych1. Jednym z postulatów tego aktu prawnego jest dostosowywanie różnych obszarów przestrzeni publicznej do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Konwencja mocno akcentuje aspekt dostępności informacji i komunikacji. Zobowiązuje ona państwa-strony do jej zapewnienia osobom niepełnosprawnym, na zasadzie równości z innymi osobami. Dostępność informacji i komunikacji (w tym technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych) uzyskała taki sam priorytet jak dostępność architektoniczna czy transportowa.
Z prawem dostępu do informacji nierozerwalnie wiąże się wolność wyrażania swoich poglądów. Stąd, aby osoby niepełnosprawne mogły w pełni uczestniczyć w życiu społecznym, informacje publiczne muszą być przekazane w przystępnych dla nich formach. Formy te muszą być odpowiednie do różnych rodzajów niepełnosprawności.
Europejska polityka dostępności
Ramową europejską regulacją z punktu widzenia praw i pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w społeczeństwie jest opracowany w 2006 r. przez Komitet Rady Europy ds. Rehabilitacji i Integracji Osób Niepełnosprawnych. To „Plan działań”2 mających na celu poprawę jakości życia osób z niepełnosprawnościami. Jednym ze wskazanych w dokumencie kluczowych obszarów działań jest informacja i komunikacja. Osoby niepełnosprawne winny mieć zapewniony dostęp do informacji na równi z innymi członkami społeczeństwa. Włącznie z możliwością korzystania w tym celu z nowych technologii.
Z punktu widzenia europejskiej polityki zmierzającej do pełnego włączenia społecznego osób niepełnosprawnych, szczegółowym przepisem wykonawczym, w którym wskazano jednoznacznie na dostępność serwisów internetowych, jest przyjęta w 2016 r. przez Parlament Europejski dyrektywa o dostępności publicznych stron internetowych i aplikacji mobilnych3. Dyrektywa Web (internetowa) nakłada na państwa członkowskie UE obowiązek zmiany przepisów krajowych, tak, aby wszystkie strony internetowe i aplikacje mobilne (w tym dokumenty elektroniczne i multimedialne) instytucji publicznych były dostępne dla szerokiego grona obywateli, w tym osób niepełnosprawnych. Dyrektywa nie dotyczy organizacji pozarządowych, które nie świadczą podstawowych usług dla społeczności lub dla osób z niepełnosprawnością oraz nadawców publicznych.
Prawo polskie: regulacje prawne a dostępność serwisów internetowych
Pierwszym w Polsce (obowiązującym od 30 maja 2012 roku) wewnętrznym aktem prawnym wskazującym wprost na obowiązek zapewnienia dostępności serwisów i systemów należących do instytucji realizujących zadania publiczne, dla osób niepełnosprawnych jest Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności4. W myśl zapisów rozporządzenia wszystkie podmioty realizujące zadania publiczne mają obowiązek dostosować swoje serwisy internetowe do potrzeb osób niepełnosprawnych. Mówiąc prościej – w polskim Internecie nie powinny być obecne witryny instytucji publicznych, które nie spełniają standardów dostępności. Przyjętym przez Polskę standardem projektowania stron i serwisów internetowych tak, aby korzystać z nich mogły również osoby niepełnosprawne (nie używając przy tym dodatkowych urządzeń i aplikacji), są międzynarodowe wytyczne dostępności WCAG 2.05.
1 Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych z dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 1169).
2 Plan działań Rady Europy w celu promocji praw i pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w społeczeństwie: podnoszenie jakości życia osób niepełnosprawnych w Europie 2006–2015 (zalecenie nr Rec(2006)5).
3 9389/1/16 REV 1
4 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 roku w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych(Dz.U. 2012 nr 0 poz. 526).
5 Załącznik nr 4 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 roku w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności.